Nga Vjollce Dedushaj Fazliu
Hipotiroidizmi (hypothyroidism) apo mosprodhimi i mjaftueshëm hormonal nga ana e gjëndrës tiroide,(gjëndër kjo që gjendet në pjesën e përparme të poshtme të fytit mbi trahe/nën mollëzën e Adamit) të hormoneve tiroidiene dmth mungesa e prodhimit të hormoneve kruciale/të rëndësishme për funkcion normal të organizmit.
Në fazat e para mund të jetë pa simptome/shenja por në faza më të avancuara mund të shkaktoj probleme mjaft të mëdha përfshirë dhe mbipeshën, dhimbje nyjesh, infertilitet e deri te probleme me zemër.
Simptomat
Shenjat dhe simptomat e hipotiroidizmit ndryshojnë, varësisht nga sasia e mungesës së hormonit. Problemet kanë tendencë të zhvillohen ngadalë, ndër vite.
Në fillim, simptomat e hipotiroidizmit vështirë se vërehen të tilla si lodhja dhe shtimi i peshës , ndërsa metabolizmi juaj vazhdon të ngadalësohet, ju mund të zhvilloni probleme më të dukshme.
◼Shenjat dhe simptomat e hipotiroidizmit mund të përfshijnë:
▪️Lodhja
▪️Ndjeshmëria e rritur ndaj të ftohtit
▪️Përgjumësia
▪️Kapsllëku
▪️Lëkurë të thatë
▪️Shtim në peshë
▪️Fytyrë e fryrë
▪️Ngjirurit e zërit
▪️Dobësia e muskujve
▪️Niveli i ngritur i kolesterolit në gjak
▪️Dhimbje të muskujve, ndjeshmëri dhe ngurtësi
▪️Dhimbje, ngurtësi ose ënjtje në nyjet tuaja
▪️Periudhat menstruale më të rënda se normale ose të çrregullta
▪️Flokët e hollë
▪️Ritmi i ngadalësuar i zemrës
▪️Të rrahurat e përnjëherësh si flutur (palpitacionet)
▪️Depresioni, ndryshim I paqartë I disponimit
▪️Kujtesa e dëmtuar
▪️Ndjenja sikur të shtrëngon diçka në fyt
▪️Vitiligo (Depigmenti)
▪️Gjëndra tiroide e zmadhuar (goiter)
Hormonet e prodhuara nga gjëndra tiroide – triiodotironina (T3) dhe tiroksina (T4) – kanë një ndikim të jashtëzakonshëm në shëndetin tuaj, duke ndikuar në të gjitha aspektet e metabolizmit tuaj.
Këto hormone gjithashtu ndikojnë në kontrollin e funksioneve vitale/të rëndësishme, si temperatura e trupit dhe rrahjet e zemrës.
◼Çfarë mund ta shkaktoj hipotiroidizmin?
Një numër faktorësh do mund të listohen si:
▪️Sëmundja autoimune. Shkaku më i zakonshëm i hipotiroidizmit sot në botën e zhvilluar është një çrregullim autoimun i njohur si tiroiditi i Hashimoto.
Çrregullimet autoimune apo të shkaktuara nga vetë trupi respektivisht nga sistemi ynë imunitar/mbrojtës prodhon antitrupa që sulmojnë indet tuaja në këtë rast gjëndrën tuaj
Shkencëtarët/hulumtuesit ende nuk janë të sigurt pse ndodh kjo, por ndodh të jetë një kombinim faktorësh, siç janë gjenet tuaja dhe një shkaktar mjedisor.
Këto antitrupa ndikojnë në aftësinë e tiroides për të prodhuar hormone.
▪️Marrje e dozës më të madhe të ilaqit për frenim të prodhimit hormonal të tepërt nga ana e gjëndrës apo jodit radioaktiv poashtu për të detyruar gjëndrën që të mos prodhojë pakontroll hormone ( hipertireozës ).
Qëllimi i këtyre trajtimeve është që funksioni i tiroides të kthehet në normalitet. Por ndonjëherë, korrigjimi i hipertireozës mund të përfundojë në uljen e prodhimit të hormoneve tiroide shumë, duke rezultuar në hipotiroidizëm të përhershëm.
▪️Ndërhyrja kirurgjike
Heqja e tërë ose një pjese të madhe të gjëndrës tiroide mund të zvogëlojë ose ndalojë prodhimin e hormoneve, do të duhet të merrni hormonin e tiroides për gjithë jetën.
▪️Terapia rrezatuese.
Rrezatimi i përdorur për të trajtuar kanceret e kokës dhe qafës kryesisht mund të ndikojë në gjëndrën tuaj tiroide dhe mund të çojë në hipotiroidizëm.
▪️Medikamente.
Një numër ilaçesh mund të kontribuojnë në hipotiroidizëm. Një ilaç i tillë është litiumi, i cili përdoret për të trajtuar disa çrregullime psikiatrike.
Më rrallë, hipotiroidizmi mund të rezultojë nga një nga më poshtë:
▪️Sëmundja kongjenitale apo e lindur.
Disa foshnje lindin me një gjëndër tiroide të dëmtuar ose pa gjëndër tiroide. Në shumicën e rasteve, gjëndra tiroide nuk u zhvillua normalisht për arsye të panjohura, por disa fëmijë kanë një formë të trashëguar të çrregullimit.
Shpesh, foshnjat me hipotiroidizëm kongjenital shfaqen normalë në lindje. Kjo është një arsye pse shumica e shteteve tani kërkojnë shqyrtimin e tiroides të porsalindur apo screening/vëzhgim
▪️Çrregullimi i hipofizës.
Një shkak relativisht i rrallë i hipotiroidizmit është dështimi i hipofizës për të prodhuar mjaftueshëm hormon stimulues tiroide (TSH) – zakonisht për shkak të një tumori beninj të gjëndrës së hipofizës.
▪️Shtatzënia.
Disa gra zhvillojnë hipotiroidizëm gjatë ose pas shtatzënisë (hipotiroidizëm pas lindjes në mjekësi njihet si post partal), shpesh sepse prodhojnë antitrupa ndaj gjëndrës tiroide të tyre.
Gjendja për shkak të mbarëvajtjes të shtatëzënësisë duhet të trajtohet gjithsesi.
Poashtu edhe te shtatzënat duhet bërë screening/depistim (dmth para se të hyn në shtatëzënësi apo sapo të kenë kuptuar se janë shtatëzënë) duhet bërë statusin hormonal tiroidien dhe mundësisht një ultrazë të tiroides për të përjashtuar problemin autoimun.
▪️Mungesa e jodit.
Jodi mineral gjurmë – që gjendet kryesisht tek prodhimet e detit, algat e detit, bimët e rritura në tokë të pasur me jod dhe kripa e jodizuar – është thelbësor për prodhimin e hormoneve tiroide.
Mungesa e ti mund të çojë në hipotiroidizëm dhe shumë jod mund të përkeqësojë hipotiroidizmin tek njerëzit që tashmë kanë këtë gjendje.
Në disa vende të botës, mungesa e jodit është e zakonshme, por shtimi i jodit në kripë tryeze ka eleminuar praktikisht këtë problem në SHBA përherë nëse flasim për hipotiroidizmin por jo dhe Hashimoto tiroiditin.
◼Faktoret e rrezikut
▪️Megjithëse dikush mund të zhvillojë hipotiroidizëm, ju jeni në një rrezik në rritje nëse:
▪️Jeni një grua
▪️Janë më të vjetër se 60 vjeç
▪️Keni një histori familjare të sëmundjes tiroide
▪️Keni një sëmundje autoimune, siç është diabeti tip 1 ose sëmundja celiake
▪️Janë trajtuar me jod radioaktiv ose ilaçe kundër tiroides
▪️Marrë rrezatim në qafën tuaj ose pjesën e sipërme të gjoksit
▪️Keni bërë operacion tiroide (tiroidektomi e pjesshme)
▪️Keni qenë shtatzënë ose keni lindur një fëmijë brenda gjashtë muajve të fundit
◼Komplikimet
Hipotiroidizmi i patrajtuar mund të çojë në një numër problemesh shëndetësore:
▪️Gusha.
Stimulimi i vazhdueshëm i tiroides tuaj për të çliruar më shumë hormone mund të bëjë që gjëndra të bëhet më e madhe – një gjendje e njohur si gushë. Megjithëse përgjithësisht nuk është e pakëndshme, një strumë e madhe mund të ndikojë në pamjen tuaj dhe mund të ndërhyjë në gëlltitje ose frymëmarrje.
▪️Probleme me zemrën.
Hipotiroidizmi mund të shoqërohet gjithashtu me një rrezik në rritje të sëmundjeve të zemrës , kryesisht sepse nivelet e larta të kolesterolit me densitet të ulët (LDL) të kolesterolit – kolesteroli “i keq” – mund të ndodhin tek njerëzit me një tiroide jo aktive
.
▪️Ndikim në shëndetit mendor.
Depresioni apo ndryshimet e paqarta të disponimit mund të ndodhë herët në hipotiroidizëm dhe mund të bëhet më i rëndë me kalimin e kohës.
Hipotiroidizmi gjithashtu mund të shkaktojë funksionim të ngadaltë mendor.
▪️Neuropatia periferike.
Hipotiroidizmi i pakontrolluar afatgjatë mund të shkaktojë dëmtime të nervave tuaj periferikë. Këto janë nervat që çojnë informacionin nga truri dhe palca kurrizore në pjesën tjetër të trupit – për shembull, krahët dhe këmbët. Neuropatia periferike mund të shkaktojë dhimbje, mpirje dhe ndjesi shpimi gjilpërash në zonat e prekura.
▪️Miksedema. Kjo gjendje e rrallë, kërcënuese për jetën është rezultat i hipotiroidizmit afatgjatë, të padiagnostikuar. Shenjat dhe simptomat e tij përfshijnë intolerancë dhe të qenët i përgjumur nga i ftohti, letargji dhe pa ndjenja të thella.
Një gjendje kome mykseme mund të shkaktohet nga qetësuesit, infeksioni ose stresi tjetër në trupin tuaj.
Nëse keni shenja ose simptoma të miksedemës, keni nevojë për trajtim urgjent mjekësor urgjent.
▪️Infertiliteti.
Nivelet e ulëta të hormonit të tiroides mund të ndërhyjnë në ovulimin, i cili pamundëson pjellorinë.
Përveç kësaj, disa nga shkaqet e hipotiroidizmit – siç është çrregullimi autoimun – gjithashtu mund të pamundësoj pjellorinë.
Defekte te lindjes.
Foshnjat e lindura nga gratë me sëmundje tiroide të patrajtuar mund të kenë një rrezik më të lartë të defekteve të lindjes krahasuar me foshnjat e lindura nga nëna të shëndetshme. Këta fëmijë janë gjithashtu më të prirur për probleme serioze intelektuale dhe zhvillimore.
Mjekët mund të diagnostikojnë çrregullimet e tiroides shumë më herët se në të kaluarën – shpesh para se të përjetoni simptoma. Meqenëse testi TSH është testi më i mirë i depistimit, mjeku juaj ka të ngjarë të kontrollojë së pari TSH dhe do të ndjekë me një test të hormoneve tiroide nëse është e nevojshme.
Testet e TSH gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm në menaxhimin/trajtimin/mirëmbajtjen e hipotiroidizmit.
Ato ndihmojnë mjekun tuaj të përcaktojë dozën e duhur të ilaçeve, si fillimisht ashtu edhe me kalimin e kohës.
Përveç kësaj, testet e TSH përdoren për të ndihmuar në diagnostikimin e një gjendje të quajtur hipotiroidizëm subklinik, i cili zakonisht nuk shkakton shenja ose simptoma të jashtme.
Në këtë gjendje, ju keni nivele normale të gjakut të triiodotironinës dhe tiroksinës, por më të larta se nivelet normale të TSH.
Ekzistojnë disa faktorë që mund të ndikojnë në testet e gjakut për problemet e tiroides.
▪️Njëra është ilaçet për hollimin e gjakut të quajtur heparin.
▪️Një tjetër është biotina,Vit B7 një vitaminë e marrë si një suplement i pavarur ose si pjesë e një multivitamina.
▪️Njoftojini mjekun tuaj për çdo ilaç ose suplement që merrni përpara se të bëni analizat e gjakut.
◼Trajtimi
Trajtimi standard për hipotiroidizëm përfshin përdorimin e përditshëm të hormonit sintetik të tiroides levotiroksinë (Letrox,Euthyrox apo T4). Ky ilaç oral rikthen nivelet adekuate të hormoneve, duke eliminuar kryesisht shenjat dhe simptomat e hipotiroidizmit.
Ju do të filloni të ndjeheni më mirë shpejt pasi të filloni trajtimin.
Mjekimi gradualisht ul nivelet e kolesterolit të ngritura nga sëmundja dhe mund të ndryshojë çdo shtim në peshë.
Trajtimi me levotiroksinë ka të ngjarë të jetë i përjetshëm, por për shkak se dozimi që ju nevojitet mund të ndryshojë, mjeku juaj do të kontrollojë nivelin tuaj të TSH më shpesh në fillim dhe deri 1 x në vitë kur të keni kuptuar sa është doza e mjaftueshme e hormonit për ju.
Përcaktimi i dozës së duhur mund të marrë kohë
Për të përcaktuar dozën e duhur të levotiroksinës fillimisht, mjeku juaj zakonisht kontrollon nivelin tuaj të TSH pas katër, gjashtë deri në tetë javë.
Pas kësaj, nivelet e gjakut zakonisht kontrollohen gjashtë muaj më vonë. Sasi të tepërta të hormonit mund të shkaktojnë efekte anësore, të tilla si:
▪️Rritja e oreksit
▪️Pagjumësia
▪️Rrahjet e shpejta të zemrës
▪️Djeristje
▪️Dridhje duarsh kryesisht
Nëse keni sëmundje të arterieve koronare ose hipotiroidizëm të rëndë, mjeku juaj mund të fillojë trajtimin me një sasi më të vogël të ilaçeve dhe gradualisht të rritet dozimi.
Zëvendësimi progresiv i hormoneve lejon që zemra juaj të përshtatet me rritjen e metabolizmit.
Levotiroksina praktikisht nuk shkakton efekte anësore kur përdoret në dozën e duhur dhe është relativisht e lirë.
Mos kaloni doza ose mos e ndërpreni marrjen e ilaçit sepse ndiheni më mirë (ilaqi është ai që ju ka sjellë në gjendje të ndiheni mirë dmth në këtë rast kur është hormon jeni të obliguar ta merrni).
Nëse e bëni këtë, simptomat e hipotiroidizmit gradualisht do të kthehen.
◼Thithja e duhur e levotiroksinës
▪️Disa ilaçe, suplemente dhe madje disa ushqime mund të ndikojnë në aftësinë tuaj për të thithur levotiroksinë.
Flisni me mjekun tuaj nëse hani sasi të mëdha të produkteve të sojës ose një dietë me shumë fibra ose merrni ilaçe të tjera, të tilla si:
▪️Shtesa hekuri ose multivitamina që përmbajnë hekur
▪️Hidroksid alumini, i cili gjendet në disa antacide
▪️Shtesa kalciumi
Levotiroksina merret më mirë me stomak bosh në të njëjtën kohë çdo ditë.
🔺️Në rastin ideal, ju do të merrni hormonin në mëngjes dhe do të prisni një orë para se të hani ose të merrni ilaçe të tjera.
Përndryshe ilaqi mirret në stomakun bosh.
Ditën që bëni analizën e TSH sepse keni për të vizituar mjekun tuaj Endokrinolog, hormonin e merrni pasi të është marrë gjaku/mostra për analizë.
