Nga Blerta Bujupi – Psikologe
* Çrregullimi Tourette
* Çrregullimi tik kronik motorik ose vokal
* Çrregullimi tik kalimtar: Duhet të plotësojë kriteret e mëposhtme për t’u diagnostikuar:
A. Një ose shumë tika motorik dhe / ose vokal, për shembull, zhurma motorike ose vokale që janë të shpejta, të përsëritura, të papritura dhe jo ritmike.
B. Tiket ndodhin shumë herë gjatë ditës, pothuajse çdo ditë për të paktën 4 javë, por nuk ndodhin vazhdimisht për më gjatë se 1 vit.
C. Simptomat janë të pranishme para moshës 18 vjeç.
D. Tiket nuk janë si rezultat i ndonjë efekti gjatë përdorimit të drogës, ose ndonjë gjendje tjetër mjekësore, për shembull, sëmundjes së Huntingtonit.
E. Individi nuk ka simptoma që plotësojnë kriteret e çrregullimit Tourette ose çrregullimit të tikut kronik motorik ose vokal.
* Çrregullimi i tikut NOS: Kjo kategori është për çrregullime të karakterizuara nga tiket, por nuk i plotësojnë kriteret diagnostikuese të DSM-IV-TR.
Shkaku
Asnjë shkak përfundimtar i çrregullimeve tik nuk është deklaruar, por për pjesën më të madhe, shkaku qëndron brenda faktorëve biologjikë, kimikë ose mjedisorë. Studimet kanë treguar që neurotransmetuesit anormal, si dopamina dhe serotonina, të cilat janë aktive në mesazhet kimike në tru, mund të shërbejnë si një shkak i çrregullimeve tik. Studiuesit kanë gjetur gjithashtu ndryshime anormale në pjesë të caktuara të trurit që shkaktojnë tendosje në rrjedhjen e gjakut brenda trurit, i cili ka të ngjarë të kontribojë në çrregullimet tik. 75% e çrregullimeve tik kanë një komponent gjenetik. Duket se çrregullimet tik mund të shkaktohen ose përkeqësohen nga përdorimi rekreativ i drogës ose nga përdorimi me recetë. Tiket mund të formohen thjesht nëse një person përsëritë tinguj ose fjalë që dëgjon gjatë një dite normale.
Simptomat
Fëmijët me një çrregullim tik mund të shfaqin simptomat e mëposhtme:
* Dëshirë e tepërt për të bërë lëvizje
* Lëvizje e pakontrollueshme e krahëve
* Shtrëngimi i grushtave
* Hapja dhe mbyllja e tepërt e syve
* Tkurrja e shpatullave
* Shkelmitje
* Ngritja e vetullave
* Flakërimi i vrimave të hundës
* Prodhimi i zhurmave të përsëritura si kërcëllima, klikime, rënkime, gërhitje, piskatje ose pastrim i fytit
Trajtimi
Si pjesë e trajtimit, anëtarët e familjes dhe miqtë këshillohen të mos i kushtojnë vëmendje tikeve kur fëmija i bënë ato. Nëse e bëjnë këtë, fëmija mund t’i zhvillojë ato edhe më shumë dhe më shpesh. Terapia e sjelljes dhe ilaçet shpesh janë zgjedhjet për trajtimin e çrregullimeve tik te fëmijët.
