Nga Haxhi MEHMETAJ
Sipas mitologjisë shqiptare, Jerina ishte mbretëreshë e luleve. Kështjella është vendosur në izohipsën më të lartë të kodrës dhe ka formë të përafërt trapezi. Në tri anë, veriperëndim, veri dhe verilindje siguron mbrojte të mirë natyrore nga rënia e thiktë e kodrës, kurse në anën jugore kodra shënon pjerrtësi të butë.
Kështjella e cila ngrihet mbi kodrën shkëmbore të anës së majtë të magjistrales Klinë – Prishtinë, në fshatin Dollc të Komunës së Klinës thirret me emrin e një femre, Kalaja e Jerinës. Me këtë emër në Dardaninë qendrore (Kosovë) janë emëruar edhe dy kështjella të tjera, njëra Kulla e Jerinës në fshatin Pogragjë, e cila ndodhet rreth 4km larg në anën juglindore dhe tjetra Kalaja e Jerinës në fshatin Koshare të Gjakovës. Sipas mitologjisë shqiptare, Jerina ishte mbretëreshë e luleve. Kështjella është vendosur në izohipsën më të lartë të kodrës dhe ka formë të përafërt trapezi. Në tri anë, veriperëndim, veri dhe verilindje siguron mbrojte të mirë natyrore nga rënia e thiktë e kodrës, kurse në anën jugore kodra shënon pjerrtësi të butë.
Kështjella ka pozitë dominuese mbi luginën e Drinit të Bardhë dhe më gjerë mbi një pjesë bukur të madhe të Rrafshit të Dukagjinit deri tek Bjeshkët e Nëmura (Alpet Shqiptare). Në jug komunikon më kështjellën e Sukës së Cërmjanit, në veriperëndim e verilindje më kështjellën e Lipës Gjyteti, kështjellën e Radacit Kodra e Gjytetit, kështjellën e Jablanicës së Madhe Gjyteti, kështjellën Krye të Vrellës dhe kështjellën Golinat të Cërces.
Në vitet 90 – ta të shekullit të kaluar Enti i Kosovës për Mbrojtën e Monumenteve të Kulturës ka ndërmarrë gërmime dhe restaurime brenda dhe jashtë kështjellës përgjatë mureve rrethuese të anës perëndimore, ku janë zbuluar fragmente të enëve të qeramikës të periudhës së eneolitikut të hershëm, të antikitetit të vonë dhe të mesjetës . Rezultatet e gërmimeve dhe të restaurimeve nuk janë bërë publike. Në pamundësi të gërmimeve sistematike dhe në mungesë të shqyrtimit të dokumentacionit pararendës, megjithatë është arritur që të përcaktohen tri faza të ndërtimit të kështjellës.
Faza së parë është identifikuar kryesisht përgjatë anës perëndimore e kodrës. Ajo përbehet nga trakte të murit dhe të dy kullave, të ndërtuara më dy këmisha anësore më gurë mesatar, të plotësuara në mes në teknikën çakëll më gurë të vegjël dhe llaç gëlqereje. Sipas gjetjes së qeramikës së zbukuruar më krehër datohet në antikitetin e vonë të shekujve IV – VI pas Krishtit.
Faza së dytë e ndërtimit, e cila datohet në periudhë mesjetare është identifikuar në ana jugore të kodrës në muret e kullës katrore pranë hyrjes, të cilat janë ndërtuar me gurë të lidhur më llaç cilësorë dhe të përforcuar me trarë gjatësor e tërthorë . Vrimat e trarëve gjatësor janë më përmasa 20 x 20cm dhe 30 x 30cm. Vrimat e tejpërtejshme tërthore kanë diametër 7 – 8cm. Ndërsa fazës së tretë të ndërtimit i takon kisha dhe oborri saj i rrethuar më mure në anën veriore. Kjo fazë datohet në shekullin XVII.
(Nga libri në dorëshkrim, H. Mehmetaj, Trashëgimia arkeologjike e komunës së Klinës).
Kështjella e Jerinës në Dollc (Dizajni: Dukagjin Mehmetaj)
