Mësoni për luftëtaren guerile shqiptare Tringë Smajli

0
910

Tringë Smajli Martini Ivezaj (1880–1917), e njohur si Tringë Smajli, dhe Yanitza jashtë Shqipërisë, ishte një luftëtare guerile shqiptare e cila luftoi kundër Perandorisë Osmane në rajonin e Malësisë. Ajo ishte vajza e Smaj Martinit, një udhëheqës i klanit katolik Gruda nga Malësia.

Në kohën e vdekjes së vëllezërve të saj, Tringa u bë një virgjereshë e përbetuar (burrneshë) – ajo u betua në nder dhe mbante veshje të burrave, në mënyrë që të jetonre si një mashkull në shoqërinë patriarkale të shqiptarëve të veriut.

Tringa u bashkua me kryengritësit dhe u dallua në Betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin e Greçës, më 23 qershor, 1911. Aktiviteti i saj kryengritës vazhdoi edhe pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.

Tringa vdiq në 2 nëntor 1917 dhe u varros në tokën familjare të varrimit në malet e Grudës brenda fshatin Kshevë, sot në Mal të Zi. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (pjesë e Mbretërisë Serbo-Kroate-Sllovene) shkatërroi varrin e saj, derisa bastiste zonën.

Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe janë regjistruar këngëve epike shqiptare. Versioni folklorik i heroizmit të saj tregon një zinxhir pak më të ndryshme të ngjarjeve: Smajl Martini, kreu i klanit u rrëmbye në vitin 1911 në Vranjë nga osmanët, dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringën që të zë vendin e babait të saj. Që nga kryengritja e Malësorëve në vitin 1911 u mbështet nga Mbreti Nikola Petroviç, kënga epike e përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të saj, duke fshehur të gjitha kujtimet e periudhës së Lidhjes së Prizrenit, e cila do të sjellë përsëri mosmarrëveshjet territoriale në mes të shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi. Për ironi, konflikti midis Shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet menjëherë pas. Në vitin 1911, gazeta New York Times e përshkroi Tringë Smajlin si “Zhan D’ark shqiptare”, bazuar në historinë në versionin malazeze, të cilën korrespodenti i Times e kishte dëgjuar diku në Podgoricë.

Ai e përshkruan Tringën si “një grua të bukur e re”, përveç heroizmit të saj.

Legjenda e saj jeton në të gjithë Ballkanin, si një nga gratë më heroike të luftëtarëve në historinë e rajonit.

Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri janë emëruar pas saj dhe ajo është heroinë e popullit shqiptar.