Ankthi dhe depresioni janë ndër çrregullimet më të shpeshta të shëndetit mendor që po shfaqen në rritje edhe në vendin tonë. Ndonëse nuk ka statistika të mirëfillta, bluzat e bardha ngrenë alarmin se shifrat e të prekurve nga këto çrregullime vijnë në rritje, teksa mbetet ende në nivele problematike diagnostikimi dhe trajtimi i tyre.
Kjo pasi një pjesë e konsiderueshme e këtyre çrregullimeve nuk diagnostikohen në kohë, duke çuar deri në shfaqjen e formave më të rënda të depresionit apo çrregullimeve të tjera, trajtimi i të cilave mund të mos jetë efikas.
Në “Ditën Botërore të Shëndetit Mendor”, ekspertët e shëndetit vunë në dukje se fatkeqësisht këto sëmundje nuk po njohin më as moshë, duke shtuar në listën e të rrezikuarve edhe moshat e reja. Ankthi është çrregullimi më i shpeshtë i shfaqur, i cili nëse nuk trajtohet kalon në depresion. “Pa diskutim që shifrat janë në rritje. Ajo që dominon problemet e shëndetit mendor është sëmundja e ankthit, e cila është bërë tepër e zakontë.
Faktori biologjik që është më tepër i akuzuar në vendet tjera, tashmë ka dalë në vendin e fundit tek ne, sepse primare në shkaktimin e këtyre sëmundjeve janë problemet psikosociale.
Ankthi vetë i patrajtuar ka shumë shanse të shkojë drejt depresionit. Por edhe në rastet kur trajtohet ankthi mund të komplikohet. Rreth 30 për qind e njerëzve që nuk e kurojnë ankthin, e precipitojnë atë në sëmundje depresive”, ka deklaruar ditën e djeshme mjekja psikiatre Arjana Rreli.
Sipas saj janë një sërë simptomash për të cilat duhet të jeni të kujdesshëm dhe të kërkoni ndihmë të specializuar mjekësore. Konkretisht, mjekja Rreli shton se nëse vëreni simptoma të tilla, si: “Çrregullime fizike, siç është për shembull frymëmarrja e shpejtë, ritmi i lartë i zemrës, dhimbja e kokës, irritabiliteti i shtuar, një mungesë energjie dhe motivimi, të shoqëruara këto me pagjumësi, apo çrregullime të oreksit, duhet t’i shihni si kambana alarmi që me patjetër duhet t’ju orientojnë drejt ndihmës së specializuar mjekësore”.
Po sipas bluzave të bardha, nëse këto çrregullime kapen që në stadet më të hershme, edhe trajtimi i tyre është më i lehtë, duke shmangur kështu edhe kalimin e tyre në format më të rënduara siç janë depresioni, skizofrenit, apo sëmundje të tjera të shëndetit mendor.
Si mund të parandalohen
Sipas ekspertëve të Institutit të Shëndetit Publik, faktorët që ndikojnë në shfaqjen e problemeve të shëndetit mendor janë të shumtë, duke filluar nga ato gjenetikë, fiziologjikë, socialë, emocionalë dhe ekonomikë. Kushtet e jetesës, problemet familjare, kushtet e punës, mungesa e shoqërisë dhe kohezionit social, stresi, mbingarkesa, etj ndikojnë shëndetin tonë mendor.
Në nivel individual secili prej nesh duhet të kujdeset për shëndetin e tij mendor duke zhvilluar një stil të shëndetshëm jetese. Kështu, ushqyerja e shëndetshme, ushtrimi i rregullt fizik, përkujdesja për të mos abuzuar me substancat, mbajtja e kontakteve shoqërore, përfshirja në aktivitete që na zbavisin, shprehja dhe diskutimi i problemeve dhe të kërkuarit ndihmë atëherë kur kemi nevojë, listohe nga mjekët si sjellje që ndihmojnë në një shëndet të mirë mendor, duke parandaluar shfaqjen e problemeve.
“Pjesa më e madhe e sëmundjeve mendore sot janë mjaft mirë të trajtueshme. Është përllogaritur se nëse ofrohet ndihma profesionale e përshtatshme që në stadet fillestare të sëmundjes, trajtohen në mënyrë të suksesshme rreth 60 për qind e skizofrenive, 65 për qind e depresioneve madhore dhe 80 për qind e depresioneve bipolare. Nga gjysma deri në dy të tretat e njerëzve me skizofreni arrijnë një përmirësim të konsiderueshëm ose shërim përtej 20-25 viteve.
Mangësitë në trajtim
Problemet me trajtimin e këtyre çrregullimeve sipas ekspertëve të ISHP-së janë të shumta, të cilat nuk kanë të bëjnë vetëm me zbulimin e sëmundjeve në stadet më të rënduara, kjo edhe për shkak të frikës që ndiejnë pacientët ndaj paragjykimit dhe diaksriminimit, por edhe nga mungesa e stafeve të specializuara në trajtimin e tyre.
Vendi ynë përballet ende me mungesa të profesionistëve të trajnuar për të dhënë ndihmë të specializuar në raport me popullsinë, kjo veçanërisht në rrethe, ku sëmundjet e shëndetit mendor mbeten të nënvlerësuara. Shqetësuese shfaqet edhe ngurrimi i individëve që kanë këto sëmundje për të kërkuar ndihmë profesionale, si pasojë e stigmës dhe paragjykimit.
Megjithëse, problemet e shëndetit mendor prekin të paktën një herë në jetën e tyre 1 në çdo 4 persona, njerëzit që i kanë këto probleme ndihen të paragjykuar dhe përjashtuar nga të tjerët.
“Njerëzit me probleme të shëndetit mendor i përshkruajnë efektet e stigmës dhe diskriminimit si shumë të rënda dhe si më të vështira për t’u përballur, krahasuar me vetë problemet e shëndetit mendor. Stigma dhe diskrimini pengojnë përmirësimin e gjendjes së këtyre njerëzve, mund të përkeqësojnë simptomat e problemit të tyre të shëndetit mendor, si dhe i pengojnë këta njerëz që të kërkojnë ndihmën e duhur dhe në kohën e duhur. Stigma dhe diskriminimi i personave me probleme të shëndetit mendor prek çdo aspekt të jetës së tyre të përditshme, si për shembull punësimin, kujdesin shëndetësor fizik dhe mendor, banimin, jetën familjare, etj”, bëjnë me dije ekspertët e ISHP-së.
